Search
Close this search box.

Filosoferen in de gevangenis

In de vierde klas praten wij bij het vak filosofie met de leerlingen over de subtiele manieren waarop wij geobserveerd, gecontroleerd en beïnvloed worden in ons dagelijks leven. We gebruiken hierbij de theorie van de filosoof Michel Foucault, die stelt dat de discipline die uitgeoefend wordt in de moderne samenleving te vergelijken is met een panopticon, oftewel: een koepelgevangenis. De vergelijking van onze maatschappij met een dergelijke gevangenis maakt zichtbaar hoe ouders en leraren toezicht houden op leerlingen. Ook is het een mooie aanleiding om de surveillancemethoden te bespreken die grote technologiebedrijven gebruiken om hun miljarden te verdienen met de broodkruimels die wij achterlaten met ons gedrag op het internet en in de publieke ruimte. 

Nederland kent in totaal drie koepelgevangenissen: in Haarlem, Breda en in Arnhem. De laatste bezochten wij afgelopen vrijdag 29 oktober met de eindexamenklassen. Door de uitbraak van de pandemie werd zo een belofte ingelost die hen ruim twee jaar eerder werd gedaan. Onder begeleiding van twee oud-gevangenisbewaarders konden leerlingen het panopticon, met haar enorme koepel waarin alle gevangenen permanent zichtbaar zijn, met hun eigen ogen aanschouwen. De beide bewaarders liepen over van de anekdotes: van een ramkraak tot een gevangene die zijn eigen vingers probeerde op te eten. Het ene verhaal was nog schokkender dan het andere. De blik van de bewaarders vertrok nog steeds toen zij vertelden over de geur in de ochtend wanneer de ontlasting werd verzameld van de 250 mannenlichamen die opgesloten zaten.

Eén ding werd in ieder geval duidelijk: in deze gevangenis, die pas in 2016 buiten gebruik werd gesteld, is de mogelijkheid tot privacy vrijwel geheel uitgebannen. Het enige toevluchtsoord van de gevangene, wanneer deze even niet gezien wil worden, is de hoek van zijn eigen cel. Zelfs hier blijft de mogelijkheid echter bestaan dat een bewaker ineens binnenkomt, omdat deze onraad ruikt.

Op 10 december zullen de vierde klassen dezelfde excursie maken. Gelukkig hoeven zij niet twee jaar te wachten!